گزارش مهاجرت مردم در روزنامه وقایع‌اتفاقیه
در آغاز قرن نوزدهم میلادی (سیزدهم قمری) اکثریت بزرگ جمعیت ایران به کشاورزی و دامداری اشتغال داشتند، اکثریت قاطع عوام را هم دهقانان و مردم ایلات تشکیل می‌دادند. آنها تولیدکنندگان اصلی ثروت مادی کشور بودند و بار عمده پرداخت مالیات و سربازگیری را به دوش می‌کشیدند. برخی از نویسندگان، مهاجرت‌های عمده دوره حکومت قاجارها را به حدود اواخر قرن نوزدهم ارجاع می‌دهند.
مثلا لمبتون (Lambton) به جز مهاجرت ایل نشین‌ها به شهرها، از دو مهاجرت عمده ترکمن‌ها از طوایف خراسان به روسیه و مهاجرت بزرگ و اساسی از استان‌های جنوبی و مرکزی به کرانه‌های دریای خزر خبر می‌دهد. در دهه ۱۸۸۰ عده‌ای از کشاورزان آذربایجان به علت رکود و بحران اقتصادی آن استان را ترک کردند، در حد کوچک‌تری مهاجرتی از کرمان و یزد به مناطق شمال شرقی ایران که پررونق‌تر شده بود، صورت گرفت.
از این رو غیر از جمعیت کوچ روان که به فراخور هر دورانی و به اقتضاء و نوع زندگی همواره در مشغله مهاجرت‌های فصلی و کوچ خود است، در دوره انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه و آنچه در بررسی‌هایی که در گزارش‌ها و اخبار آن انجام شد به مواردی از مهاجرت‌ها پرداخته شد که ساکنان بومی یا منطقه‌ای خاص به تناسب دلایل گونا‌گون خویش به امر مهاجرت دست می‌یازیدند و جابه‌جایی‌ها و نقل مکان‌هایی که به شهرها و اطراف سکونتگاهشان در داخل مرزهای مملکت انجام می‌دادند. در این میان، البته به چند گزارش از «مهاجران بازگشته به وطن» از این دوره داریم که عالی‌ترین مقام کشوری در جهت تسهیل‌گری امور فرامینی صادر کردند.
در بازخوانی روزنامه وقایع اتفاقیه ۳۵ گزارش اختصاصی از امر مهاجرت شناسایی شد. اینکه عمده مهاجران از عوام و طبقه فرودست جامعه قاجار بودند خود یکی از ویژگی‌های مهاجرت دوره قاجاریه به‌حساب می‌آید. مثلا در اراک و اطراف آن به‌دلیل بارندگی و سیل بسیاری از رعایا از دهات خالصه به اطراف مهاجرت کرده[اند]. در واقع گزارش‌های عدیده‌ای که از مهاجرت در این روزنامه منعکس شده، برمی‌گردد به عامه مردم. ویژگی اشاره به مردم در گزارش‌ها و اخبار تقریبا در اغلب گزارش‌های این روزنامه تکرار شده است. گروه‌های شغلی داده‌های به‌دست آمده نیز مردمی بودند که به زراعت و کشاورزی اشتغال داشته‌اند و تعداد اندک شماری از جامعه آماری ارائه شده به اصناف، تجار و کسبه مرتبط می‌شد.
منبع: محمودرضا جعفریان، شهرام یوسفی‌فر «بررسی وضعیت مهاجرت داخلی در دوره قاجار براساس گزارش روزنامه وقایع اتفاقیه»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، ۱۳۹۶.