فلوت ۳۵هزارساله و نی‌نوازان مرموز چغامیش
این فلوت که متعلق به دوران پارینه سنگی است، طولی برابر با ۲۲سانتی‌متر و قطری ۵.۲سانتی‌متری دارد و از استخوان‌های یک کرکس ساخته شده است. روی این ساز چند سوراخ وجود دارد که چنان می‌نمایاند مانند سازهای کنونی برای انگشت‌گذاری و تغییر صدا و فرکانس تعبیه شده‌اند.
اما به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین تصویری که از یک ساز بادی و نوازنده آن در ایران موجود است، مربوط به تصویر مُهری است که در کاوش تپه چغامیش خوزستان به دست پروفسور دلوگاز و پرفسور هِلِن جی کانتور کشف شد. در گزارش این دو پژوهنده پیرامون مُهر یادشده آمده است: «این نمونه‌های هنر تصویری، با همه اهمیتی که از نظر حالت هنری و آگاهی ما به زندگی این دوران دارند، دارای ارزش‌هایی والا هستند و سند نخستین دستاوردهای بشری به شمار می‌روند که ارزش جهانی داشته‌اند.
یکی از این نمونه‌ها، نخستین سندی است که بشر از موسیقی به‌عنوان شکل هنر سازمان‌یافته دارد. این تصویر یک گروه نوازنده را نشان می‌دهد که در واقع رهبر ارکسترهای امروزی را مجسم می‌کند. روی بسیاری از این تصویرها چنگ بزرگی دیده می‌شود که پشت سر آن نوازنده‌ای به حالت نیم‌رخ زانو زده است»
به هر حال از زمان به‌کارگیری این‌ساز(که گاه تا حدود ۶۵۰۰سال تخمین زده می‌شود) تا حدود دو قرن پیش (که عصر نی‌نوازی نوین آغاز می‌شود) تاریخ این ساز و هم‌خانواده‌های آن مانند دیگر پدیده‌ها و ارکان فرهنگی و هنری این سرزمین، دستخوش حوادث و تغییرات بسیاری شده و دوره‌های دگرگونی و اوج و حضیض‌های فراوانی را سپری کرده است.