آذین‌بندی رسمی بازارها و باز بودن آنها و نیز بازی و نمایش به مناسبت وقایع شادی‌آفرین و جشن‌های مذهبی و ملی، مراسم پذیرایی از میهمانان خارجی و بزرگان مشایخ، همیشه معمول بوده و بر رونق بازار می‌افزوده است. در شیراز هیات‌های رسمی و میهمانان برجسته را به راسته زیبای بازار وکیل -که آن را آذین می‌بستند- برده و نمایندگان بلندپایه مملکتی در آنجا به سلام و دیدار آنها می‌آمدند و همانجا نیز از ایشان پذیرایی می‌شد. عید نوروز هم یکی از مناسبت‌هایی بود که همه‌ساله سبب رونق بازارها می‌شد.
بستن بازارها به نشانه سوگواری و برای شرکت در مراسم مهم مذهبی نیز پیشینه‌ای کهن دارد. یکی از مراسم دینی - اجتماعی مهمی که پیشه‌وران و بازاریان به اتفاق در آن شرکت می‌کردند، عزاداری روز عاشورا بود. ابن‌اثیر نقل کرده است که در روز عاشورا، زنان با چهره‌های سیاه‌کرده در کوچه‌ها بر سر و صورت خود می‌کوفتند و برای امام حسین(ع) عزاداری می‌کردند و بازارها بسته می‌شد.
از بعضی اشارات تاریخی برمی‌آید که در بازار، راسته کتابفروشان و برخی از دکان‌های پیشه‌وران، محفل علما، شعرا، فلاسفه، اطبا و منجمان و محل بحث و گفت‌وگو یا تدریس بعضی از مشایخ و معلمان بوده است و کتابفروشان، خود اغلب مردمانی باسواد بوده‌اند.
از لحاظ سیاسی - دینی، فعالیت بازار شهرهای اسلامی، بیشتر در زمینه‌های صنفی مانند دفاع از منافع اقتصادی و مقاومت در برابر مالیات‌ها و فشارهای حکومتی محدود می‌شد. صنوف که در تعیین کمیت و کیفیت کالاها و بهای آنها دست داشتند، با تعطیل کردن بازار و در نتیجه اعمال فشار اقتصادی به مردم، خواست‌های خود را عملی می‌کردند. از مقابله بازاریان با حکومت‌های ظلم و جور، گزارش‌هایی در دست است. پیوستن به جنبش‌های سیاسی- عقیدتی از جنبش اسماعیلیه تا انقلاب ۱۳۵۷، نشانه بارزی از این‌گونه فعالیت‌های بازار است. اما فعالیت‌های سیاسی بازار، هیچ‌گاه به حدی نرسید که بتواند سیاست حکومت را به نفع خود شکل دهد، مگر در ایران یکصد و پنجاه سال اخیر که بازار نقش مهمی در تحولات سیاسی این سرزمین ایفا کرده است. مجلس وکلای تجار، نخستین تشکل سیاسی بازرگانان و تجار که در سال ۱۳۰۱ قمری توسط حاج محمدحسن امین‌الضرب تشکیل شد را می‌توان آغاز فعالیت‌های سیاسی مؤثر بازاریان در ایران معاصر به‌شمار آورد.
مآخذ:
۱- وقایع اتفاقیه: مجموعه گزارش‌های خفیه‌نویسان انگلیس؛ تهران: ۱۳۶۲،
ص 381.
2- فرای؛ ریچارد نلسون؛ بخارا دستاورد قرون وسطی، ترجمه محمود محمودی؛ تهران، 1365، ص 9.
3- آدمیت؛ فریدون؛ هما ناطق؛ افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار؛ تهران: نشر آگاه؛ 1356؛ ص299.
منبع: مردمنامه