اعلام جزئیات قانون تقسیم اراضی در ایران
بر اساس آن به کسانی زمین داده می‌شود که کشاورز بی‌زمین یا کم‌زمین یا فارغ‌التحصیل کشاورزی یا علاقه‌مند به کار کشاورزی بوده و موجب اتلاف زمین نشوند و زمین را نفروشند.» به نوشته کیهان، متن لایحه قانونی نحوه واگذاری و احیای اراضی که در تاریخ ۲۵ شهریور ۵۸ تصویب شده بود به شکل زیر در شورای انقلاب تصحیح شد:
به‌طور کلی اراضی به سه قسمت تقسیم می‌شود:
۱- اراضی منابع طبیعی که در اختیار دولت اسلامی است.
۲- اراضی‌ای که زیر کشت بوده و توسط نهادهای اسلامی مصادره شده است که آن نیز در دست دولت اسلامی است.
۳- اراضی بزرگ که در دست زمین‌داران بزرگ است و ظاهرا با ملاک‌های رژیم قبلی مجوز قانونی هم دارند. (زمین بزرگ سه برابر زمینی است که عرف محل برای یک نفر لازم می‌داند.)
توضیح برای شماره ۱: این‌گونه اراضی به‌عنوان ثروت عمومی در اختیار و کنترل دولت اسلامی است و دولت اسلامی بر اساس نیاز و توانایی افراد واجد شرایط بهره‌وری این‌گونه اراضی و منابع را به آنها واگذار می‌کند. در واگذاری این اراضی همیشه مصلحت جامعه باید مدنظر باشد.
توضیح برای شماره ۲: در مورد اراضی مصادره شده مانند شماره ۱ با توجه به مصلحت جامعه و نیاز و توانایی اشخاص اراضی به افراد واجد شرایط واگذار می‌شود یا برای کارهای عام‌المنفعه اختصاص می‌یابد.
توضیح برای شماره ۳: در مورد مالکان بزرگ این‌گونه زمین به ۲ نوع تقسیم می‌شود:
۱- زمین‌های بایر که به علل مختلف توسط فئودال‌ها بایر نگاه داشته شده است و با توجه به نیاز جامعه و مساله خودکفایی مملکت و نیز با توجه به اینکه این زمین‌ها فقط به صرف اینکه تحت تصرف آنها است بدون کشت مانده و اجازه کشت به دهقانان هم داده نمی‌شود. دولت اسلامی این زمین‌ها را در اختیار و کنترل خود می‌گیرد تا در اختیار دهقانان و داوطلبان واجد شرایط گذارده
شود.
تبصره: در صورت وجود تاسیساتی در این‌گونه زمین‌ها دولت اسلامی می‌تواند با رعایت مصالح جامعه درباره آنها تصمیم مقتضی بگیرد.
۲- زمین‌های آباد و مزروعی تحت تصرف مالکین بزرگ: در مورد این زمین‌ها اگر شخصا این افراد به امر کشاورزی اشتغال داشته باشند با توجه به شرایط اقلیمی و اجتماعی مختلف ایران تا آن حد به آنها زمین داده می‌شود که خرده مالکان آن محل دارند. (تعیین و حدود خرده مالکان آن محل با توجه به عرف محل به عهده هیات واگذارکننده می‌باشد) در صورتی که کشت‌کننده فرد دیگری و واجد شرایط می‌باشد زمین به او واگذار خواهد شد، این‌گونه متصرفین با توافق می‌توانند اراضی محل دیگری را در مقابل زمین متصرفی خود دریافت دارند یا اینکه اجرت‌المثل بگیرند مشروط به اینکه بدهی شرعی و عرفی نداشته باشند و سپس بقیه زمین‌ها در اختیار دولت قرار می‌گیرد تا با توجه به مصلحت جامعه به واجدین شرایط واگذار شود.
تبصره ۱: در صورتی که در محل زمین‌های دولتی و مصادره شده قابل کشت هست اول آن زمین‌ها داده می‌شود تا از این راه زمین‌های بیشتری زیر کشت قرار گیرد.
تبصره ۲: در صورت تشخیص دولت اسلامی چنانچه مصلحت جامعه اقتضا کند دولت می‌تواند کلیه زمین‌های آباد و مزروعی این افراد را بگیرد و باز اگر مصلحت جامعه مطرح باشد زمین‌های بایر قابل احیا به این‌گونه افراد واگذار می‌شود. مقدار زمین‌های واگذاری با توجه به نیاز و توانایی به مصلحت جامعه توسط دولت تعیین می‌شود.
ترکیب هیات ۷ نفره این هیات از نمایندگان زیر تشکیل می‌شود:
۱- دو نفر نماینده از وزارت کشاورزی (این نماینده‌ها می‌توانند عضو وزارت کشاورزی نبوده، اما مورد اطمینان وزارت کشاورزی باشند.)
۲- یک نفر نماینده وزارت کشور یا استانداری محل
۳- یک نفر از جهاد سازندگی
۴- یک نفر نماینده دادگستری یا دادگاه انقلاب
۵- دو نفر نماینده شورای ده
تبصره ۱- لازم به تذکر است که افراد هیات ۷ نفره لازم نیست حتما از کادر وزارتخانه‌های مذکور باشد.
وظایف هیات ۷ نفره:
۱- حل‌وفصل قضایای مورد نزاع
۲- واگذاری زمین با توجه به نوع اراضی ذکر شده
۳- تشخیص صلاحیت استفاده از وام و امکانات دیگر کشاورزی
ضوابط واگذاری زمین
۱- در واگذاری زمین به روستاییان بدون زمین، کم زمین و فارغ‌التحصیلان کشاورزی و علاقه‌مند به کار کشاورزی با توجه به اولویت به آنها زمین داده می‌شود.
۲- واگذاری زمین برای مدتی معین (چندساله) با توجه به شرایط خاص منطقه و در صورت عملکرد مطلوب واگذاری زمین تمدید می‌شود.
۳- زمین‌های واگذاری به صورت شرکت تعاونی و مشاع می‌باشد. به‌جز موارد استثنایی که در این صورت تصمیم مقتضی توسط گروه ۷ نفره اتخاذ خواهد شد.
۴- در صورتی که قرار شود زمین انتقال یابد این کار باید از طرف دولت اسلامی انجام یابد.
۵- باید زمین بدون عذرموجه معطل نماند.
۶- باید عملکرد روی زمین به گونه‌ای باشد که موجب اتلاف زمین نشود.
۷- زمین‌های واگذاری قابل فروش نمی‌باشد.
۸- کشت روی زمین‌ها باید با توجه به نیازهای جامعه باشد.
۹- زارع یا زارعین موظفند حدود و سامان اراضی مورد قرارداد را حفظ نمایند.
۱۰- زارعین حق تصرف زمین‌های دیگر غیر از آنچه که دولت اسلامی به آنها داده است را ندارند.
به نوشته روزنامه کیهان، استاد رضا اصفهانی درباره جزوه‌ای که آیت‌الله مشکینی درباره اراضی و مساله تقسیم آنها نوشته‌اند، اظهار کرد: آیت‌الله مشکینی جزوه‌ای در زمینه اراضی و مساله آنها نوشتند و آن را به آیت‌الله منتظری دادند که ایشان جزوه مورد نظر را دیدند و نظراتی هم دادند. همچنین جزوه مذکور را آقای دکتر بهشتی هم دیدند و بعد این جزوه نزد من فرستاده شد که من هم آن را دیدم و نظرم را دادم به هر حال این طرح با توجه به نظرات آقایان مذکور و نظر اینجانب به
شورای انقلاب تسلیم شد و شورای انقلاب هم آن را تصویب کرد.
منبع: کیهان، ۱۱ اسفند ۱۳۵۸