باج‌خواهی اهل دربار
سند زیر، عریضه‌ای است که از طرف اهل دربار به ایلخان قاجار، علیرضاخان عضدالملک، نوشته شده و در آن پیشنهادهایی مطرح شده که قابل توجه است.
بازماندگان قاجار حتی پس از انقلاب مشروطه هنوز بر این توهم هستند که جزو «خواص» و برگزیدگان‌اند:
محض فرمایش جنابعالی که فرموده بودید مطالب قاجاریه معلوم و معروض شود، لهذا، جسارت شد:
در باب متوفای قاجار، از خارج که به قاجارمواجب نمی‌دهند؛ مواجب قاجار را هم که دیگران بخواهند ببرند، وای بر احوال ما! دو سه مرتبه مواجب قاجاریه از مرحوم میرزا تقی‌خان و از مرحوم ملک‌آرا کسر و نقص شد. استدعا داریم که مواجب پدر در حق پسر و هرگاه اولاد نداشته باشد، برادر و منسوب و متعلقدار آنها هم به خود همان طایفه باشد. دیگران مداخله و خیال بردن مواجب قاجاریه را می‌نمایند؛ چنانچه دست‌خط مبارک هم در همین باب صادر شده که الان در دست داریم؛ زیرا که این مواجب که مکرر کسر شده، غالبا از عصر شاه شهید جنت مکان باقی مانده...
سابقا، محض التفات و احترام قاجاریه ، در «درخانه» جا و منزل در بالاخانه داشتیم که همه روز روسا و معارف قاجاریه حاضر خدمت بودند و حال، مکان و منبری در درخانه نداریم. استدعا داریم که کما‌فی‌السابق جا و مکانی معین و مرحمت شود که اسباب مفاخرت و مزید امیدواری خواهد بود.
در باب سیورسات قاجاریه، مکرر عرض شد. حال هم استدعا داریم که تسعیر سیورسات این فیوضات هم به طریق سایر چاکران که ملتزم رکاب مبارک هستند، از تسعیر غله و کاه مرحمت شود که موجب مفاخرت خواهد بود.
چون اکثری از قاجاریه ماخذ مواجب و جیره آنها مبلغ شصت تومان است که با این جزئی مواجب گذران عیال و مخارج اسب [را] باید در عرض سال نموده و به جهت تاخیر در وصول و ایصال آنها، البته یک ثلث از این شصت تومان منافع و تنزیل می‌رود و به کلی از حالت نوکری بازمی‌مانند، موجب انفعال و بی‌کفایتی این چاکران خواهد شد. استدعا اینکه در خاک‌پای مبارک استدعا کنید که مواجب و جیره قاجاریه به سه قسط مرحمت شود: اول سال، وسط سال و آخر سال؛ که با این جزئی مواجب، اقلا، از منفعت و تنزیل تنخواه آسوده باشند. به جهت دیوان اعلی تفاوت و ضرری هم ندارد و غیر از پاداری و آسودگی این چاکران. الی دو سه ماه از سال نو می‌گذرد و مواجب سه ماهه سنه ماضیه الی الان باقی مانده است. صاحب اختیارید.
در خور هر منصبی که از جانب [...] به حوالت اعلی حضرت شهریاری، روح‌العالمین فداه، به عموم چاکران مرحمت می‌شود، تفاوت مواجب و مرسومی هم به جهت مدد خرج و معاش عنایت می‌شود، در حق این فدویان روسای قاجار مرحمت می‌شود. مستدعی هستیم که با ریاست ایلخانی و قرب و منزلتی که خاک‌پای مبارک دارید، توجهی در این باب بفرمایید که تفاوتی مرحمت شود که معاش و گذران به سختی و صعوبت نگذرد.
بی‌نظمی در امور قاجاریه موجب کسر و نقص کارگزاران جنابعالی خواهد بود. در جمع مذاهب و ملل و قانون دولتی، ترجیح بلا ترجیح جایز نیست: هر نوکری به مقتضای شأن و مراتب و منزلتی که دارد، باید به او رفتار شود. با همه کفایت و درایت جنابعالی، امر سلام قاجاریه چرا باید بی‌نظمی داشته باشد؟ از جمله : بعضی هستند که منزله پسر را دارند و حال بالا دست عموی خود که منزله پدر است، می‌ایستند. استدعا داریم که نظمی در این باب بدهند، تا آنکه رسوم و آداب قدیمی که در میان قاجاریه معمول بود، به‌هم نخورد؛ کوچک حرمت بزرگ‌تر از خود را بدارد و ترتیب سلام علی‌قدر شأن و درجه که هریک را جنابعالی بهتر از همه می‌شناسند. استدعا داریم، که حکم آن را مرقوم فرمایید که بعدها در سلام قائله و گفت‌وگویی روی ندهد و ترجیح بلا ترجیح شود، هر یک جای خود را بدانند.
در سنوات سابق، سه سال یک مرتبه برات صادره قاجاریه صادر می‌شد که هر وقت مامور می‌شدند، معطل نمی‌ماندند. حال هم رقعه به جناب وزیر لشکر مرقوم شود که به مباشر قاجار حکم کنند برات کلی صادر شود، در دست باشد که وقت ماموریت قاجار اتفاق افتد، علی‌قدر حاجت از جام جامه دریافت می‌شود [...] ماموریت دفعه به دفعه به راه حرم صادر کردن اسباب خواهد شد.
منبع: نظام‌السلطنه مافی، حسین‌قلی. خاطرات و اسناد حسین‌قلی‌خان نظام‌السلطنه مافی، به‌کوشش معصومه‌مافی. تهران: نشر تاریخ ایران.