علل کمآبی ایران در نگاه اولیویه
اما با کوششهای بسیار و مخارج بیشمار و مواظبت مستمر، شاید اهالی ایران با احداث درختهای جنگلی در کوهها و درختهای بستانی در قرب آبادیها و باغستانها و درختان مثمره در شهرها و دهکدهها موفق شوند. اگر تمامی مزارع بهوسیله زراعت پنبه و تنباکو و نیشکر و غیره آراسته شود و چون اسلاف خود به احداث قنات و بستن بندها و نگهداری آبهای برف و باران در برکهها و دریاچهها موفق شوند و به این سمت برسند و زحمتها و مشقتها را متحمل شوند و به مصارف بیاندازه، تن دردهند، شدت گرما در این مملکت تخفیف خواهد یافت و هوا معتدل میشود و بخار در جنگلها و کشتزارها متولد شود که موجب احداث ابرهای متداوم در کوهها خواهد شد و باران هم به کثرت نازل میگردد و آبها زیاد میشود و آبادی و جمعیت و زراعت و غنا و ثروت روزبهروز رو به ترقی میرود و همه چیز زیاد میشود. این اصلاحات صورتپذیر نمیگردد، مگر سلطنت بهدست سلاطین عاقل و دانشمند افتد. ارباب شریعت و مذهب، مانند مذاهب قدیمه ایران نیز مردم را به زراعت و برومندی و کسب و ازدیاد حیوانات و اشجار و نباتات، امر کند.
منبع: سفرنامه اولیویه در دوره آقامحمدخان؛ ترجمه محمدطاهر میرزا، تصحیح و حواشی غلامرضا ورهرام.