دارو و داروسازی در تاریخ ایران

کدخبر: ۷۳۱
بیماری‌های همه‌گیر همواره یکی از آفت‌های بزرگ در جوامع بشری بوده است. حکومت‌ها نیز ناچار به مقابله با این بیماری‌ها بوده‌اند؛ زیرا جدا از مساله اعتقادی و اخلاقی شیوع بیماری‌ها خصوصا بیماری‌های همه‌گیر، تلفات انسانی بی‌شماری را به همراه داشت که نه‌تنها به کاهش و تضعیف قوای نظامی می‌انجامید، بلکه افزایش مرگ‌ومیر و کاهش جمعیت، موجب از دست رفتن بخش عظیمی از نیروی کار انسانی می‌شد و بر اقتصاد کشور تاثیر آنی می‌گذاشت. در این میان دارو یکی از ضروری‌ترین نیازهای انسان در مواجهه با بیماری‌ها است. بنابراین دسترسی به آن در مواقع بحرانی، اهمیت بسیاری در کنترل بیماری و کاهش تلفات انسانی دارد.
دارو و داروسازی در تاریخ ایران

در طب قدیم شناخت خواص دارویی گیاهان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است و پزشکان سرآمدی نظیر ابن‌سینا، محمدبن زکریای‌رازی و دیگران می‌کوشیدند تا با شناخت و تجویز گیاهان دارویی به درمان بیماران بپردازند. از این رو در طول تاریخ دکان‌های عطاری دایر شد که گیاهان دارویی در آن به فروش می‌رسید. اما طب قدیم جوابگوی نیازهای جامعه‌ای که همواره با بیماری‌های همه‌گیر از جمله وبا، حصبه، تب راجعه و طاعون دست و پنجه نرم می‌کرد، نبود. از طرفی پیشرفت غرب در زمینه علوم پزشکی و تولید داروهای جدید، لزوم اصلاحات پزشکی در کشور را ضروری ساخت. این اتفاق با تاسیس دارالفنون روی داد.

با تاسیس دارالفنون فصل تازه‌ای از فراگیری طب و داروسازی نوین غربی آغاز شد و با همت دکتر پولاک، معلم طب دارالفنون و دکتر فوکتی، معلم داروسازی برای نخستین‌بار دروسی مانند علم تشریح و استفاده از داروهای خارجی تدریس شد که سابقه آموزشی نداشت و حتی در جامعه نیز ضدیتی با آن به‌وجود آمده بود. با این وجود در زمینه داروسازی پیشرفت‌های بسیاری حاصل شد.

به تدریج در میان مردم گرایش به مصرف داروهای جدید افزایش یافت. این امر موجب تاسیس داروخانه‌هایی شد که داروهای جدید در آن به فروش می‌رسید مانند داروخانه شورین و داروخانه مولیون در خیابان ناصرخسرو تهران. بعد از آن داروسازان ایرانی به تقلید از استادان خود در تهران و شهرستان‌ها اقدام به تاسیس داروخانه کردند. 

در سال ۱۳۴۱ه.ق نخستین مدرسه داروسازی به‌عنوان شعبه‌ای از مدرسه طب دارالفنون تاسیس شد و با آغاز به‌کار دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ش، مدرسه عالی طب به دانشکده پزشکی، دندانسازی و داروسازی تبدیل شد. با این حال تولید داروهای جدید در کشور جوابگوی نیازهای داخلی نبود و از طرفی پیشرفت سریع صنعت دارویی غرب، نیاز به واردات دارو را ضروری می‌ساخت. بنابراین دولت‌ها با توجه به نیاز کشور به دارو ناچار بودند تا تولید و توزیع دارو را مدیریت کنند.

منبع: حسین مفتخری، سهراب یزدانی و علی‌اصغر هدایتی، «سیاست‌های دولت‌های ایران در حل بحران دارو»، تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، ۱۳۹۷.