یادداشت‌های روزانه جلال آل‌احمد- ۹۳

بکوشش: محمدحسین دانایی

جمعه ۲۵ بهمن  ۱۳۳۶ - ساعت ۶ بعدازظهر

از دوندگی‌های پذیرائی فقرا و تهیه تنقیه و جوشانده و غیره، علیامخدره دیروز خوابید، سرماخوردگی شدید والخ. امروز کوه ­نرفتم و ماندم خانه که ازو پرستاری­ کنم. ظهر هم آبگوشت عجیب‌وغریبی پختم که گشنیز خردنکرده و کدوهای له‌شده در آن بود، بی‌نمک و بی‌چاشنی و عجب قلابی بود! بهرصورت، خوردیم و امشب هم بایست­ خورد. حال عهدوعیال فعلاً بهتر است و شاید تا فردا راه ­بیفتد. الآن خودم آنقدر خسته‌ام و استخوان‌هایم درد می‌کند که نگو، ولی صدایش را درنمی‌آورم.

دوتا تخت چوبی داده­ ایم به نجّار ساخته، برای دوشک ­های دنلپ، یکی 50 تومان و نیز قرار بستیم با همین نجّار که چهارتا صندلی از روی صندلی­ های راحتی [یک کلمه ناخوانا] مانند برایمان بسازد، یکی 25 تومان و ازین کارها بعنوان رسیدن بخانه.

شنبه عصر هم می­ روم سراغ "کمیلی" پیش "سپهر" که دنلپ برای این صندلی ­ها بخرم و اگر بتوانیم، رویۀ آنها را هم قالیچه ­ای یا چیزی ازین قبیل بگیریم. و فردا صبح هم قرار است دو نفر بیایند این آب­انبار را خالی­ کنند تا از نو آب ­ببندیم، برای اینکه آب که توی وان می­ ریزیم، فعلاً رنگ دارد، مختصرسبزی! و این حمام هم واقعاً بدادمان ­رسید، گرچه هنوز لِمَش را نمی ­دانستیم و زمستان هم شروعش ­کردیم و یکی- دو بار ازین حمام سرما خوردیم، ولی بهرصورت، الآن سه ماه است از حمام­ رفتن معافیم.

یکی- دو بار درین ایام نشسته ­ام و کاغذپاره­ های گذشته را زیروروئی­ کرده­ام. دلم­ می­ خواهد بنشینم و قسمت اساسی آنها را بسوزانم، ولی هنوز دلم ­نیامده ­است. قبل از سفر یک ­بار این کار را کردم و گاه‌به‌گاه بد نیست این جورها خانه ­تکانی ­بکنم. امروز هم چرک­نویس پنج- شش ­تا از همین اباطیل را که قرار بود کتاب چاپ ­بزنم و هنوز خبری ­نشده ­است، سوزاندم، مثلاً به کله‌ام­ زده ["ام" اضافه حذف­ شد] نگه­شان ­دارم، چرک‌نویس­ ها را می­گویم. نمی­دانم چرا؟ لابد برای اینکه بعدها بدانم که چه زحماتی سرشان کشیده ­ام و مثلاً هر کدامشان را چند بار نوشته­ ام و از نو، یا برای اینکه این افتخارات را برخ دیگران بکشم، ولی مرده ­­شور! این آرزو را بدل محققان ادب و هنر گذاشتم. و باز هم یک مقداری خواهم ­سوزاند ["و" اضافه حذف ­شد] از نسخه­ های منحصربفرد چاپ­ نشده را.

 کار "خارک" را که نیمه ­کاره ول ­کرده­ ام، "گلستان" [ابراهیم] آمد دید. می­ گفت شاید ترتیبی بدهد که سفر بخارک بصورت یک سفر بلند بتمام نقاط نفت­ خیز درآید و من باو گفتم: اگر در ایام عید باشد، البته بهتر است و همه ­اش حرف! و دیروز آمده­ بود گفتاری را که برای فیلم رنگی مناطق نفتش نوشته­ بود، برایم می­ خواند، با همان آهنگ­ های ساختگی و جملات شبیه به ترجمه و جناس ­ها و سجع­ هائی که اساسشان بر شباهت فقط دو حرف از دو کلمه گذاشته ­شده ­بود، مثلاً "طی طومار تاریخ"، البته عین این مطلب نبود، ولی ازین قبیل بود. همین­ ها را برایش گفتم. کار تازه­ای است، اما هنوز خیلی وِل­معطل است.

بعد از D'un château l'autre، "زندگیSemmelweis^"[1] را از همین ­جناب خواندم و Mea culpa ^[2] را که هر دو با هم است و حالا ^[3]Guignol's Band او را دست ­گرفته ­ام که با آن کار "کافکا" [فرانتس] و نیز با "روزنامۀ یک نویسنده"^[4] "داستایوسکی" [فیودور] همه را با هم ورق­ می ­زنم، همیشه همینطور است. زمستان که رو به آخر می ­رسد، من تازه بکاری می ­افتم، به خواندنی یا نوشتنی یا رسیدن به کارهای خانه.

راستی، یادم­ رفت بنویسم که مدتی پیش- در حدود 20 روزی می­ شود- برای "سیار"[غلامعلی] مجلسی راه­ انداختیم و او را با دختر "صادق­ پور" آشنا کردیم که شاید همدیگر را ببینند و بپسندند، ولی اینطور که پیدا بود، قضیه نگرفت و البته ناگفته ­نماند که این کارها از ابتکارات عهدوعیال است، وگرنه من شخصاً خیلی ازین کارها بدم ­می ­آید. با اینهمه، شخص من بدم ­نمی ­آمد که این یکی بگیرد، چون گرچه ممکن است هر دو طرف نفهمند، اما بنفع هر دو طرف بود که این کار بگیرد. آخرِ عمری به وساطت افتاده­ ایم.

شنبه­شب 26 بهمن  1336 - نیم بعدازنیمه­شب

تمام وقت امروزم، صرف پاک­کردن آب­ انبار شد، بوسیلۀ دو نفر عمله و با خرج 25 تومان و یک ناهار، و امشب هم قرار است میراب آب برایمان بیاورد. ساعت 12 با هم قرار گذاشته­ ایم و حالا یک نفر دیگر از همسایه ­ها را جلو انداخته و باید یکساعتی صبر کنم. از این­ها بدتر، "سیمین" حالش خوب نیست و هنوز افتاده و پرستاری و دوادرمان­ های پیش خود ادامه­ دارد. نه دکتر می ­رود، نه بحرف من گوش ­می­ کند، آدم هم که نداریم و تازه بدتر از همه، این رفت­ و آمدها است. امروز با وجود ناخوشی­اش دو نفر مهمان ­داشته، برادر من و برادر خودش "خسرو"]دانشور[، و سرِ شب هم "سیّار"[غلامعلی] آمده اینجا. زندگی گُ... شده ­است، دست ­تنها، بیماری، اقدامات شدید برای سروسامان­دادن بخانه و خود من که کِشان­کِشان راه­ می ­روم. فکر نمی ­کنم ایامی سخت­ تر ازین گذرانده­ باشیم، جز آن ایامی که اجاره­ نشین بودیم، بخصوص در خانۀ "حشمت ­الدوله"^[5] و نیز خانۀ کوچۀ "وستاهل"^[6]. ایام "آه" آبعلی هم سخت بود، اما جمع­ وجور بود و بخاطر امیدی که او بسفر امریکا داشت، زود گذشت و نفهمیدیم، اما این ایام سخت درک ­می­ شود. خدا عالِم است تا کِی باید غصۀ آب و آب­انبار و میراب را خورد و خاکه­ زغال را و همسایه ­های مزاحم را و رفت ­وآمدهای مزاحم­تر را.

درین ایام، مشق رانندگی گ...باَلَک، دنبالۀ معالجه همینطور، کار چاپ کتاب بشرح ایضاً و خیلی کارهای دیگر. چاره ­ای نیست، جز اینکه آدم بگیریم، خدمتکاری یا نوکری. این­طور دست ­تنها عملی نیست.

"سیار"[غلامعلی] آمده­ بود که بگوید دختر "صادقی­ نژاد"^[7] را نپسندیده و بعد هم مقداری  درددل از شغل تازه­اش در وزارت خارجه که همچه بارش ­می­ کنند و همچه بی سوادند و با اینحال، خودشان را از تک­ودو نمی­اندازند والخ... همان مطالبی که "داریوش"[پرویز] می­گفت و بچه­ جان ­کندنی سه- چهار سال تحملش را کرد و بعد زد بچاک. حالا نوبت "سیار"[غلامعلی] است. باید گاب­بندی داشت و از خانواده ­های کلان بود و توی همچه سوراخی رفت، وگرنه آدم را به بیگاری می­ کشند.

یکشنبه 27 بهمن  1336 - سه بعدازظهر

امروز خسته­ و کوفته و وامانده ­ام. صبح نفهمیدم مدرسه چه کردم و بعدازظهر هم خوابم ­نبرد، حتی بضرب "تاپال"^[8]. تقریباً جان­بسر شده ­ام، نهایت میل به خواب و نبودن و نیامدن خواب! و این درزدن­ ها و تلفن ­ها! از هر سه ­تا تلفن، یکی اشتباهی است و معذرت ­می­ خواهند، و آبی و باغبان و برقی و نجّار پشت سر هم آمده­ اند و دَرق­دَرق یا زِرزِر!

و این ماه کم ­آوردیم و صد و بیست تومان از "خسرو"[دانشور] گرفته­ است. امشب هم قرار است دو- سه جور مختلف کلفت و نوکر بیایند ببینیم. تا چه پیش ­آید. عهدوعیال هم که هنوز افتاده­ است و دیشب توی آن اوضاع، نفسش ­گرفته ­بود و ترس و وحشتی کرد که آنسرش ناپیدا است. هرچه زودتر باید باین وضع سروسامانی داد.

مأخذ: روزنامه اطلاعات- 17 بهمن 1402