بیمارستان تاریخی «مسیح» کرمانشاه ویران شد

پس از بلانش ویلسون استد، پزشکی به نام پاکارد (Packard) به ریاست بیمارستان رسید. پاکارد که پیش از این در میان نسطوریان(پیروان شاخه‌‌ای از مسیحیت) ارومیه فعالیت می‌کرد، در پی درگیری‌های میان ایرانی‌ها و روس‌ها، پس از وقفه‌ای کوتاه فعالیت‌هایش را در کرمانشاه با بنا کردن بیمارستان وست مینستر از سر گرفت. پاکارد در ۱۹۴۳ بازنشسته شد و پس از او دکتر باسدیکر (Bussdicker) ریاست بیمارستان را بر ‌عهده داشت.

دکتر مرادیان آخرین رئیس این بیمارستان بود که بعدها بیمارستان مسیح به نام او بیمارستان دکتر مرادیان نام گرفت. در کنار بیمارستان یک کلیسای انجیلی نیز قرار داشت که  پس از انقلاب تخریب و در مکان آن «درمانگاه شهید دکتر چوبکار» ساخته شد.

بیمارستان مسیح در تاریخ ۱۰خرداد۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۱۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ بود. بیمارستان مسیح در زمینی به مساحت ۵هزار مترمربع با زیربنای ۱۰۲۴ و اعیان ۳۶۲۶ مترمربع ساخته شده‌ بود. مصالح بنا آجری، سقف زیرزمین طاق ضربی و به شیوه قمی‌پوش ساخته شده‌ بود.

همچنین بام ساختمان شیروانی و سقف با تیر چوب و خرپاهای بزرگ ساخته شده‌ بود. ساختمان بیمارستان به‌صورت برون‌گرا در میان باغی بزرگ طراحی شده‌ بود که با گسترش شهر و ساخته‌شدن خیابان شریعتی در سال۱۹۳۴ (۱۳۱۳خورشیدی) از ‌بین رفت. اگرچه خط آسمان در همه جای ساختمان یکسان بود؛ اما تعداد طبقات در قسمت‌های مختلف بیمارستان به‌دلیل استفاده از شیب زمین متفاوت بود.

تعداد طبقات در قسمت شرقی با احتساب زیرزمین چهار طبقه، در قسمت میانی سه طبقه و در بخش غربی دو طبقه بود. در وسط هر طبقه یک هشتی قرار داشت که محل تقسیم فضاهای داخلی بود. یک راهرو در سراسر پلان بیمارستان امتداد داشت و در دو سوی آن در دو بخش شمالی و جنوبی اتاق‌ها، سرویس‌ها و بخش‌های مختلف بیمارستان با نورگیری و دید مناسب به بیرون جانمایی شده ‌بودند.

آخرین مالک بیمارستان مسیح متعلق به دکتر مرادیان بود و پس از فوت وی به دامادش آلفرت پطروسیان آواکیان رسید. به گفته وی میراث فرهنگی برای خریدن ملک با وی وارد مذاکره شده، اما در نهایت بر سر قیمت توافقی انجام نشده است.

مالک بنا می‌گوید میراث فرهنگی برای تغییر کاربری ساختمان کارشکنی کرده و ثبت نخست بیمارستان در فهرست میراث ملی در سال۱۳۸۲ را نیز در غیاب و بدون اطلاع و کسب نظر مالک انجام داده است. ظاهرا آواکیان که ادعا می‌کند از قیمت ملک در ایران خبر ندارد و مبلغ ۱۲۰میلیارد تومان برای این ساختمان درخواست کرده، اما کل بودجه سالانه اداره میراث فرهنگی کرمانشاه تنها به ۳۰میلیارد تومان می‌رسد.

علاوه بر این مالک بنا حتی قدمت بنا را نیز تکذیب کرده و می‌گوید تاریخ حکاکی‌شده روی ساختمان با تاریخ مورد ادعای میراث فرهنگی همخوانی ندارد.

بیمارستان مسیح در تاریخ ۱۰خرداد۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد؛ اما مالک ساختمان که قصد تغییر کاربری آن را داشت در اوایل دهه۱۳۹۰ اقدام به طرح شکایت کرد و دیوان عدالت اداری نیز ثبت آن را در فهرست آثار ملی ایران ملغی و به نفع مالک ساختمان رای داد و به این ترتیب نام بیمارستان مسیح از این فهرست خارج شد. به دنبال آن اختلاف میان سازمان میراث فرهنگی کرمانشاه و مالک خصوصی ساختمان تداوم یافت و در این مدت ساختمان بیمارستان از حوادث طبیعی مانند زلزله سال۱۳۹۶ و سیل سال۱۳۹۸ دچار آسیب شد؛ اما وقوع یک آتش‌سوزی بزرگ در ۲۷اسفند۱۳۹۸ که به‌صورت عمدی انجام شد، سبب تغییر وضعیت پرونده شد. 

پس از آنکه وقوع یک آتش‌سوزی در بیمارستان مسیح مورد اعتراض گروه‌های مردمی و شخصیت‌های فرهنگی کرمانشاه قرار گرفت، دستگاه قضایی نیز که در ابتدا رای به خروج بیمارستان از فهرست آثار ملی داده ‌بود، اما حکمی دیگر مبنی بر احیا و جلوگیری از تخریب بیمارستان صادر کرد و در ۱۹تیر۱۳۹۹ به مالک ساختمان هشدار داد که حق تخریب یا آسیب زدن به این بنا را ندارد.

مالک بنا که در خارج از ایران زندگی می‌کند دخالت خود در این آتش‌سوزی را رد کرد و میراث فرهنگی را متهم کرد که به دنبال تصاحب این ملک است. متعاقب این حکم بیمارستان مسیح در مرداد۱۳۹۹ برای بار دوم در فهرست آثار ملی ثبت شد. با  وجود این، مالک ساختمان بار دیگر به دادگاه شکایت کرد و خواهان خروج بیمارستان از این فهرست شد.

در روز ۲۴مرداد۱۴۰۰ معاون میراث فرهنگی استان اعلام کرد که دیوان عدالت اداری یک‌بار دیگر حکم به ماندن بیمارستان در فهرست آثار ملی داده و اعلام کرده است که مالک بنا، حق تخریب و خروج آن از فهرست را ندارد. با  وجود این، مالک بنا ثبت مجدد بنا در فهرست میراث ملی را تکذیب کرد و ادعا می‌کرد که دیوان عدالت اداری رای اولیه خود را مبنی بر خارج ساختن بنا از فهرست میراث ملی باطل نکرده است.

در مهرماه۱۴۰۲ مالک موفق به دریافت رای بدوی دیوان عدالت اداری شد و بیمارستان یک‌بار دیگر از فهرست آثار ملی خارج شد. این رای در دی۱۴۰۲ قطعی شد. یگان حفاظت میراث فرهنگی استان کرمانشاه به‌صورت دائم از ساختمان بیمارستان نگهداری به عمل نمی‌آورد. ساختمان بیمارستان مسیح به مدت چندین دهه بدون هیچ بازسازی یا محافظتی به حال خود رها شده است.

به همین دلیل بخش‌هایی از ساختمان همچون سقف، در و پنجره‌های آهنی آن مورد سرقت قرار گرفته است. در ۱۴اسفند۱۴۰۰ خبرگزاری مهر با تهیه گزارشی از وضعیت ساختمان بیمارستان مسیح از تخریب ۶۰درصدی آن خبر داد. در آبان۱۴۰۱ مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه اعلام کرد که این بنا به مرمت اضطراری نیاز دارد و این اداره به دنبال حصول توافق با مالک بنا برای انجام این کار و سپس احیای ساختمان بیمارستان و ارائه طرح درآمدزایی از آن است.

سرانجام در روز چهارشنبه ۲خرداد۱۴۰۳ اعلام شد که مالک بیمارستان مسیح با استفاده از تعطیلی عمومی کشور، این بنا را با بیل مکانیکی به‌طور کامل تخریب کرده است. مالک بنا که پس از ثبت مجدد آن در فهرست میراث ملی در سال۱۳۹۹ با شکایت در دیوان عدالت اداری به دنبال خروج مجدد آن از این فهرست بود، اگرچه موفق به این کار نشده، اما با در دست داشتن همین شکایت مجوز تخریب آن را از شهرداری کرمانشاه گرفته است. به گفته معاون میراث فرهنگی کرمانشاه، شهرداری مجوز تخریب بیمارستان تاریخی مسیح را صادر کرده است.

منابع: ایسنا، ایرنا، مهر، خبرگزاری میراث آریا و دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر