آخرین اخبار دموکراسی
-
یادداشتهای روزانه جلال آلاحمد- ۵۶
فروکاستن تاریخپژوهی به عیبجویی
دکتر نیکلا گرجستانی، محقق و از مقامات پیشین بانک جهانی در تاریخ ۱۴اسفند۱۴۰۲ طی مقالهای که در «دنیایاقتصاد» منتشر شد در نقد اظهارات مخالفان مصدق نوشت: «منتقدان مصدق، بهویژه اقتدارگرایان، میکوشند میراث مصدق را نادیده بگیرند و او را تخریب کنند؛ چون آن میراث نمونه بومی و موفقی است از یک حکومت ملی و در مسیر سوسیال دموکراسی. بهعبارت دیگر، میراث مصدق یک گزینه «بهتر» در کنار گزینههای بهاصطلاح «…
پیشزمینه نهادهای دموکراتیک
شکست شیلی در پیشنویس قانون اساسی جدید (باوجود حمایت گسترده رایدهندگان)، نتیجه قابل پیشبینی مجوز دادن به احزاب و ایدئولوگها برای رهبری این روند است. همانطور که تاریخ سوسیالدموکراسی شمال اروپا نشان میدهد، نهادهای دموکراتیک با ارائه آنچه رایدهندگان عادی از دولت انتظار دارند و میخواهند، ساخته میشوند. الگوهای مناسب زیادی برای کمک به کشورهای در حال توسعه و صنعتی وجود دارد تا بتوانند نهادهای…
برانداختن مشروطه، برآمدن استبداد
کودتای سوم اسفند۱۲۹۹ که با برنامهریزی انگلستان و همدستی رضاخان میرپنج و سیدضیاءالدین طباطبایی به سرانجام رسید، ضربهای ویرانگر به دستاوردهای جنبش مشروطیت بود که زمینههای دموکراسی را در ایران از بین برد و بذر خودکامگی و استبداد سیاسی را در زمین مستعد جامعه ایرانی کاشت. به دنبال فضای تیره و تار پیشآمده پس از مشروطه و در دوران جنگ جهانی اول، انگلیسیها از فرصت بهدستآمده سود جستند تا حریف روسی…
اقتصاد درمانده
رساله خان خانان یکی از مکتوبات جالب توجه دوره قاجار است. این رساله درزمینه اصلاح امور نوشته شده و بعدها عنوان «سیاست مدن» بر آن نهادهاند. در این رساله از امور سیاسی و اقتصادی هر دو سخن به میان آمده است و بهویژه بر موضوعات اقتصادی و مالی تاکید دارد. در مباحث اقتصادی به وضع کارگر، کارخانه و مجامعی که برای حمایت حقوق اجتماعی مزدوران تشکیل شدهاند نیز توجه دارد. آگاهی مولف اش نسبت به دیگر…
گذار جهان مدرن از ائتلافهای مقدس
درحالیکه چند روز پیش رهبران ایالات متحده و چین سرگرم مذاکره در «سانفرانسیکو» بودند، جمع قابل توجهی از ناظران و تحلیلگران با سادهسازی موضوع و به قیاس تجارب گذشته جهان سیاست، از دو قطبی بزرگ بهوجودآمده و جنگ سردی جدید سخن میگفتند: «غرب در مقابل بقیه! دموکراسی در مصاف با خودکامگی!» این همه در حالی است که «یاکوب بورکهارت» (مورخ شهیر سوئیسی و از پایهگذاران تاریخ فرهنگی) خیلی قبلتر و در دهههای…
تاریخ مفهومی چیست؟
روش تاریخ مفهومی به مطالعه جوامع گذشته و تغییرات اجتماعی با بررسی چگونگی تغییر مفاهیم سیاسی و اجتماعی اساسی در گذر زمان معطوف است. بنابراین تاریخ مفهومی رویکردی به مطالعه تاریخ است که از تحلیل زبان بهقصد مطالعه اوضاع اجتماعی و روابط اجتماعی گذشته استفاده میکند. چنین میشود گفت که تحلیلهای زبانشناختی «ابزار» و جامعه «موضوع» تاریخهای مفهومی است. در عمل، تاریخِ مفهومی با تمرکز بر یک مفهوم…
سرنوشت دموکراسی
روزی روزگاری، این تلقی که تاریخ را نوعی داستان بدانند چیز عجیبی نبود. بعضیها معتقد بودند تاریخ آزمون سختی است که ما انسانها تا فرارسیدن آخرالزمان در معرض آن قرار گرفتهایم؛ دیگران تاریخ را فرآیند تدریجی پیروزی عقل بر جهل و تعصب میدیدند. هگل تاریخ را فرآیند روبهرشدِ آگاه شدنِ انسان از آزادی میدانست؛ مارکس میگفت تاریخ قصه نزاع طبقاتی است و نقطه اوج این قصه انقلاب است. اما این روزها دیگر…
پیدایش دموکراسی در هند
پیدایش دموکراسی در هند، برخلاف سایر کشورها (بهویژه اروپا)، نه واکنشی در برابر یک دولت استبدادی و نه تحقق یک مفهوم فردگرا از جامعه است. در حقیقت، حتی یک نتیجه مشهود از جنبشی ناسیونالیستی نیز نیست. مبارزه برای بهدست آوردن استقلال بیشتر از اینکه دنبال کسب آزادی برای افراد باشد، درخواست یک فضای مستقل و آزاد برای یک ملت بود. پیشینه نظام کاستی و تثبیت طبقات اجتماعی در هند به مرحله برهمنیسم برمیگردد.
همزیستی در عین کثرت
از میان تمام سازمانها و احزاب و گروههای سیاسی پیش از انقلاب در ایران، تنها یک سازمان شهرتی جهانی داشت و در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان نماد مخالفت با حکومت شاه شناخته میشد. کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه ملی) در نیمه اول دهه هفتاد میلادی یعنی در دورهای که در اوج موفقیت بود اهمیت و دستاوردهای زیادی داشت و اقدامات بسیار موثری انجام داد. کنفدراسیون به نوعی محصول وضعیت…