یافته‌هایی از تبعات زیست‌محیطی یک رویداد تاریخی
تاکنون در باب تغییراتی که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از منظر سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی در جهان ایجاد کرد تحلیل‌های زیادی به رشته تحریر درآمده است. بررسی تاثیرات زیست محیطی این رویداد تاریخی اما سابقه چندانی ندارد. محققان با تحلیل داده‌های ماهواره‌ای که طی ۲۷ سال گردآوری شده، دریافته‌اند که پایان دوران اتحاد جماهیر شوروی مصادف شده است با آغاز تغییراتی در زیست محیط و بافت گیاهی جهان و به‌ویژه اروپای شرقی.
واشنگتن‌پست در گزارشی با اشاره به ابعاد وسیع و باورنکردنی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به یافته‌های جدید محققان در باب اثرات این رویداد تاریخی بر شکل‌گیری جنگل‌های جهان پرداخته است.
در این گزارش به نقل از پیتر پوتاپوف، استاد دانشگاه مریلند آمده است: «کشف نتایج این تحقیق شگفت‌انگیز است.» این استاد دانشگاه به همراه گروه تحقیقاتی خود تغییرات جنگل‌های اروپای شرقی و غرب روسیه طی ۲۷ سال اخیر را مورد بررسی قرار داده و نتایج تکان‌دهنده‌ای را به‌دست آورده است: گذار از اقتصاد کمونیستی به سمت اقتصاد بازار آزاد رد پای واضحی را در تصاویر ماهواره‌ای جنگل‌ها بر جای گذاشته است.
این بررسی‌ها نشان می‌دهد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اغلب کشورهای اروپایی، جنگل‌ها گسترش یافته‌اند. تحقیقات پاتاپوف و همکارانش توضیح می‌دهد که چگونه فروپاشی شوروی سابق به بهای از دست رفتن جان انسان‌ها جهان را سبزتر کرد. ارتباط تحولات زیست محیطی با این رویداد تاریخی چیست؟
یکی از دلایل سقوط این ابر قدرت جهان، مشکلات اقتصادی بود. در پی این فروپاشی، اقتصاد دولت‌های کوچک عضو این اتحادیه بیش از پیش دچار مشکل شد. برای حل این مشکل، شرکت‌های کارآمد اروپای غربی و آمریکایی به ناگهان وارد رقابت با کسب و کارهای فراموش شده اروپای شرقی شدند. طی تنها چند ماه بسیاری از کسب و کارهای اروپای شرقی ورشکسته شدند. در میان این کسب و کارهای به شدت آسیب‌دیده، کشاورزانی بودند که گزینه‌‌های چندانی غیر از مهاجرت به شهرها پیش رو نداشتند.
پوتاپوف می‌گوید: «کاهش فعالیت‌های کشاورزی بیشتر بخش‌های این منطقه را تحت تاثیر قرار داد و بیشترین آسیب در بخش‌هایی مشاهده شد که کشاورزی در آنها سودده بود.» دو سال پس از فروپاشی دیوار برلین، در منطقه بالکان جنگی شکل گرفت که یک دهه ادامه یافت. ده‌ها هزار نفر در قتل عام‌هایی که تا امروز هم کاملا از منطقه رخت بر نبسته‌اند، جان خود را از دست دادند.
جان اولوفلین و فرانک ویتمر از دانشگاه کلرادو در مقاله‌ای نوشته‌اند: «علاوه بر تلفات انسانی بسیار شدید، تبعات آن جنگ هنوز در چشم‌انداز طبیعی و اقتصاد منطقه قابل مشاهده است.» در نزدیکی سربرنیتسا، شهری که در آن ۸ هزار مسلمان بوسنیایی در نسل‌کشی سال ۱۹۹۵ جان باختند، جنگل‌ها گسترش یافته‌اند و کشتزارها را فراگرفته‌اند.
اولوفلین و ویتمر در مقاله خود نوشته‌اند: «علاوه بر تخریب تجهیزات و زیرساخت‌های حمل و نقل، بهره‌برداری از معادن نیز مانع کشت و زرع شده و شهروندان را از بازگشت به این مناطق بازداشته است.» اکنون وقتی به تصاویر برخی از این نواحی نگاه می‌شود، بسیار ترسناک به‌نظر می‌رسند.
«گوگل ارث» تصاویر برخی از این مناطق متروک بازمانده از جنگ را گرفته است که از جمله آنها می‌توان به دهکده کنیاژیواچ در کرواسی اشاره کرد که در خلال جنگ یک اردوگاه وحشتناک برای بازداشت افراد بود. امروز فقط دیوارهای منازل این دهکده باقی مانده است و همه جا را درختان پوشانده‌اند. در مجموع می‌توان گفت گر چه برخی از کشورهای منطقه درختان خود را از دست داده‌اند، اما این دسته از کشورها در اقلیت قرار دارند. سه کشور مقدونیه، استونی و لتونی بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۱۲ از پوشش جنگل‌هایشان کاسته شده است.
پوتاپف می‌گوید:
آزادسازی تجارت پس از پیوستن به اتحادیه اروپا و کاهش فاصله تا کارخانه‌های تولید کاغذ و چوب از دلایل عمده نابودی جنگل‌های استونی و لتونی بوده است. این دو کشور بر خلاف همسایگانشان به سرعت توانستند یک بازار سودده چوب را شکل دهند. غرب روسیه در انجام این کار خیلی کمتر موفق بود اما با این وجود، تاثیر تلاش‌هایش در این راستا را می‌توان در تصاویر ماهواره‌ای به وضوح مشاهده کرد.
کاملا واضح است که چگونه صنعت چوب‌بری مسیرهای حمل و نقل را برجای گذاشته و رد پای جنگل‌ها را از بین برده است. البته تنها صنعت چوب‌بری نبوده که موجب از بین رفتن جنگل‌ها در اروپا و روسیه شده است. آتش‌سوزی در جنگل‌ها که اغلب در مناطق دور از شهرها و دور از دسترس آتش‌نشانان قرار دارد، نیز موجب آسیب بافت گیاهی منطقه شده است.
در سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از جنگل‌ها به‌خاطر بلایای طبیعی از بین رفتند و گرمایش کره زمین هم مزید بر علت شده است.
پوتاپف می‌گوید: «آتش‌سوزی‌های فاجعه‌بار سال ۲۰۱۰ نشان داد که در صورت همزمانی هوای داغ با کمبود امکانات اطفای حریق و مدیریت ضعیف جنگل‌ها چه روی می‌دهد. جالب است که خسارات ناشی از بلایای طبیعی هم از دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۲ به شدت افزایش یافته است.»