روح تولید ژاپنی‌ها
به‌رغم پیشرفت‌های بریتانیا و سایر قدرت‌های اروپایی در طول دوران انقلاب صنعتی و حتی پس از آن و نیز صدور تکنولوژی‌شان به سراسر جهان، کشور ژاپن همچنان متروک باقی مانده بود. در سال ۱۸۵۲ و پیش از گشوده شدن درهای ژاپن به روی دنیا، شیمازو ناریاکیرا فرمانروای ساتسوما (امروزه استان کاگوشیما) واقع در جنوب کیوشو، نخستین مجموعه صنعتی ژاپن را بنا کرد.
بخش کشتی‌سازی این مجموعه بدون کمک گرفتن از مهندسان خارجی ساخته شد. وی آنجا را مخفیانه و بدون اطلاع دولت تاکوگوا برای دفاع از ساتسوما در برابر قدرت‌های غربی بنا کرد. اولین گام کوچک ژاپن به سوی مکانیزه شدن از کتابی اروپایی با عنوان «پیش به سوی صنعتی شدن» آغاز شد.
درحقیقت آنها براساس کتاب مذکور و نیز با اتکا به مهارت دیرینه خود در آهنگری و سفالگری به‌سوی صنعتی‌شدن حرکت کردند. در سال ۱۸۶۳ جنگی میان ساتسوما و انگلستان درگرفت و در سال ۱۸۶۴ نیز چوشو (استان یاماگاچی کنونی) با آمریکا، فرانسه، هلند و انگلستان وارد جنگ شد.
ژاپنی‌ها پس از روبه‌رو‌شدن با این کشورها به‌خوبی به قدرت نظامی اروپایی‌ها پی‌بردند و بیش از هر زمانی نیاز ژاپن به صنعت و تکنولوژی مدرن را برای داشتن کشوری قوی احساس کردند. بنابراین گروهی از افراد موسوم به شاگردان پنج نفره چوشو و ساتسوما، به‌طور مخفیانه و بدون اطلاع توکوگوا شوگان به انگلستان، قلب صنعت و تکنولوژی، سفر کردند.
در این سفر توماس ب. گلور، بازرگان اسکاتلندی مقدمات حضور آنها را فراهم ساخت و از آنها به‌خوبی حمایت کرد. به‌این‌ترتیب امنیت ملی به‌عنوان بزرگ‌ترین انگیزه ژاپنی‌ها عامل رشد و موفقیت‌شان در پیشرفت صنعت شد. ژاپنی‌ها به سادگی پیشرفته‌ترین اطلاعات تکنولوژیکی را از غربی‌ها فرا گرفتند و از آنها متناسب با نیازهای‌خود الگوبرداری کردند.
در همین دوره تولیدآهن و استیل، کشتی‌سازی و ساخت سلاح‌های جنگی با استفاده از معادن بسیار زیاد زغال سنگ در کیوشو روزبه‌روز افزایش یافت و این خود آغازگر انقلاب صنعتی در آسیا شد.
تولید آهن
صنعت تولید آهن در ژاپن در ابتدا با استفاده از کوره‌هایی بود که با بادبزن کار می‌کردند و از این‌رو عملا امکان ساخت کشتی‌ها و تفنگ‌های آهنی و نیز لوله‌های پرتاپ توپ وجود نداشت. در اواخر دوره توکوگوا شوگان، جوانی سامورایی به ساخت انواع جدیدی از کوره همت گماشت و از آنجا بود که ساخت آهن امکان‌پذیر شد. سپس در شهر ساگا تنها با مطالعه کتابی متعلق به مهندسی هلندی اولین کوره با حرارت تابشی بالا به پایین ساخته که البته با شکست مواجه شد، اما مسیر پیشرفت در شهر ساتسوما ادامه یافت و کوره تابشی در آنجا با موفقیت ساخته شد.
تکنولوژی از ساتسوما به شمال ژاپن، کاماایشی، نیز کشیده و در آنجا نخستین کوره آهن در ابعاد بسیار بزرگ ساخته شد. سرانجام در دوره میجی (۱۹۱۲-۱۸۶۸) با حمایت مهندسان آلمانی و پس از آزمون و خطاهای بسیار تلاش‌ها برای تولید آهن به ثمر نشست و تنها طی ۷۰ سال، ژاپن به بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن و استیل تبدیل شد.
برابری با صنعت کشتی‌سازی بریتانیا
در سال ۱۸۶۱، اواخر دوره توکوگوا، در ناکازاکی که تنها منطقه آزاد ژاپن در آن زمان بود، نخستین ابزارهای آهنی نسبتا تکامل‌یافته ساخته شد و این سرآغاز تولید ابزارآلات سنگین غربی در ژاپن بود. کارخانه تولید آهن مشترکا زیر نظر هاردس افسر هلندی نیروی دریایی و ناگایی نائویوکی یکی از اعضای نیروی دریایی تاسیس شد.
در آن روزها ساخت کشتی آهنی تنها هدفی سمبلیک از مدرنیزه شدن ژاپن بود و به نظر می‌آمد تا رسیدن به یک کشتی آهنی راه درازی در پیش است. در سال ۱۸۸۴ تولید ابزارآلات آهنی ناکازاکی که در اختیار بود به لواساکی یاتارو کشتی‌ساز و بنیانگذار کمپانی میتسوبیشی واگذار شد.
در همان سال صنایع سنگین میتسوبیشی اقدام به ساخت اولین کشتی آهنی به نام یوگائومارو کرد. به این ترتیب با آمدن تکنولوژی کشورهای خارجی در میان صنعتگران ژاپنی که عموما افرادی مستقل و صبور بودند، صنعت کشتی‌سازی ژاپن به‌سرعت پیشرفت کرد و تا سال ۱۹۵۶، میزان تولید ژاپن با بریتانیا، قدرت جهانی کشتی‌سازی، برابری کرد.
از آنچه گفته شد به خوبی پیدا است که میراث صنعت مدرن در ژاپن حاصل آرمان‌ها، نبوغ و تلاش مردمی است که برای داشتن ملت و کشوری قوی عرق ریختند تا توان مقاومت را در هر شرایطی داشته باشند. درحقیقت مدرنیزه‌شدن فرآیند ساده‌ای نبود، بلکه راه پرمشقتی بود که یک کشور کوچک و مهجور آسیایی را به قطب اقتصادی جهان تبدیل کرد، آنچنان‌که تاثیرش بر کره خاکی قابل چشم پوشی نیست.