جلدسازی و تذهیب ایرانی

کدخبر: ۲۷۶۶

یکی از مهم‌ترین مصنوعات صادراتی ایران جلدهای مذهب و مینیاتور بود. جلدسازی و تذهیب از صنایع مستظرفه ایران است که در عصر صفویان به اوج کمال و زیبایی و ظرافت رسید.

این صنعت از دوران مغول و تیموری آغاز شد و در عصر صفویه تکامل یافت. صحافان دربار شاه طهماسب، همان شیوه صنعتگران هرات را در ساختن جلدهای چرمین به کار می‌بردند، برای نگاشتن نکته‌های بسیار باریک نقش‌ها، از روش ضربی و برای آستر جلد و چرم جلد از کاغذ روغنی بهره می‌گرفتند و پشت جلد را با نقش‌های زیبا می‌آراستند.

یک جلد پرنگار و پرآرایش، نیاز به ماه‌ها کار با قلم‌موهای ساخته‌شده از موی بچه گربه و شکیبایی و رنج فراوان داشت. جلدهایی که به وسیله سیاحان و جهانگردان از ایران به اروپا برده می‌شد در ونیز و دیگر شهرهای ایتالیا مورد تقلید هنرمندان ایتالیایی قرار می‌گرفت و آنها شاهکارهایی به وجود می‌آوردند.

درمیان دیگر مصنوعات، اشیای چرمی و به‌خصوص آنچه از چرم ساغری (قزوین) و الوان و تیماج‌ها (تبریزی و غیره) ساخته می‌شد، مشهور بود... صنعت صحافی و جلدسازی نیز که از غرب به ایران آمده بود، مرسوم بود، جلدها اغلب از چرم، چوب، طلا یا نقره جواهرنشان تهیه می‌شدند.

در قرن دهم هجری جلد کتاب با ظرافت بیشتری تزئین می‌شد و طلاکاری بیش از قرن نهم، در آن به کار می‌رفت. از زمان شاه طهماسب نیز جلد مقوایی نقاشی شده مرسوم شد.

در قرن‌های ۱۱ و ۱۲ تزئین جلد کتاب به اسلوب صفوی ادامه یافت، لیکن فن استفاده از لاک رایج‌تر بود.

منابع: تاریخ هنر اسلامی، کریستین پرایس و تکامل فئودالیسم در ایران به نقل از زکی محمد حسن و کتاب ایرانشهر